Powstanie Styczniowe, czyli najdłuższe i najbardziej zapamiętane przez Polaków powstanie miało miejsce w latach 1863-64. Chociaż rozpoczęło się 22 stycznia 1863 r. i trwało do wiosny 1864 r. przygotowania trwały od około 1861r. i miały charakter patriotyczny.
Tego dnia, jak co roku w Kamieńczyku przy zbiorowej mogile 14 powstańców poległych 12 marca 1863 r. w potyczce pod Fidestem z wielokrotnie liczniejszym oddziałem rosyjskim Prawo i Sprawiedliwość oddaje hołd, jako organizator uroczystości.
W tym ważnym dniu na zaproszenie Prawa i Sprawiedliwości Powiatu Wyszkowskiego przybyli: posłanka na Sejm RP VI i VIII kadencji, Teresa Wargocka, wicewojewoda mazowiecki Sylwester Dąbrowski, Proboszcz Parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kamieńczyku ks. Kazimierz Klepacki, burmistrz gminy Łochów Robert Gołaszewski, przedstawiciele Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej obwód Rajski Ptak, opozycjonista Jerzy Kowalczyk, reprezentacja Stowarzyszenia Pepisko, Klub Gazety Polskiej w Wyszkowie, Związek Piłsudczyków RP Towarzystwa Pamięci Józefa Piłsudskiego – Okręg Nadbużański w Wyszkowie z pocztami sztandarowymi, przedstawiciele Stowarzyszenia Przyjaciół Wyszkowa Puszczy Białej i Kamienieckiej, społeczność lokalna pod przewodnictwem sołtysa Kamieńczyka, przedstawiciele Zarządu Powiatowego i Gminnego Prawo i Sprawiedliwość w Wyszkowie, sympatycy i członkowie PiS oraz mieszkańcy powiatu. Całość uroczystości prowadził przewodniczący Zarządu Powiatowego PiS Waldemar Sobczak, który w skrócie przybliżył znaczenie zachowanej z czasów powstania pamiątki, jaką jest mogiła uczestników potyczki pod Fidestem, znajdującej się w Kamieńczyku na terenie dawnego cmentarza.
Po powitaniu gości głos zabrał nasz lokalny historyk – doktor Adam Mickiewicz, przedstawiając rys historyczny powstania oraz szczegółowy opis zmagań między siłami powstańczymi a wojskiem carskim w okolicy Kamieńczyka.
Przypomniał o znaczeniu strategicznym i specyfice terenu, na którym doszło do walk powstańczych. Był i pozostaje do dziś gęsto porośnięty lasami zwanymi Puszczą Kamieniecką. Nazwa jej pochodzi od dzisiejszego Kamieńczyka, który oficjalnie określano do XVIII wieku mianem Kamieńca. Choć dziś trudno sobie to wyobrazić, ale w czasach Rzeczypospolitej szlacheckiej był to znaczący ośrodek nie tylko zarządu dóbr królewskich, ale i administracji publicznej – mieściła się tu siedziba powiatu kamienieckiego, obejmującego swym zasięgiem znaczne obszary, również na północ od Bugu (w tym – Wyszków) podkreślił historyk.
Następnie głos zabrała Pani poseł Teresa Wargocka, mówiąc o znaczeniu i celowości powstania. Podkreśliła, że powstanie styczniowe umocniło świadomość narodową, która skończyła spór i poskutkowała potwierdzeniem celowości powstań, przypominając słowa Seneki: „Każdy lud może żyć i rozwijać się tylko dotąd, dokąd zna i miłuje swoją przeszłość, a ginie, gdy traci dla niej szacunek”.
-„Naród, który traci pamięć przestaje być Narodem – staje się jedynie zbiorem ludzi, czasowo zajmujących dane terytorium” – podsumował wicewojewoda Pan Sylwester Dąbrowski cytatem marszałka Józefa Piłsudskiego.
Zapalnikiem do wybuchu powstania była tzw. „branka”, czyli masowy pobór do wojska w Królestwie Polskim młodzieży polskiej, zarządzony przez carskiego zaborcę. Wybuch został wymuszony jeszcze jedną okolicznością, uruchomieniem w grudniu 1862 r. połączenia kolejowego łączącego Królestwo Polskie ze stolicą imperium – Petersburgiem. Połączenie to umożliwiło znaczne skrócenie czasu przerzucenia dużej liczby wojsk z głębi cesarstwa, a także szybkiego wywiezienia każdego aresztowanego lub powołanego do wojska mieszkańca Królestwa. Linia dawnej drogi żelaznej Warszawsko-Petersburskiej przebiega zaledwie 14 km na płd. Wsch. od Wyszkowa. Najbliższe stacje kolejowe na jej trasie znajdują się w Łochowie oraz Urlach. Z okolicami wiąże się kilka mało znanych epizodów powstańczych, o których wzmianki znajdziemy w albumie „Węzeł kolejowy Tłuszcz”, w rozdziale autorstwa Jarosława Stryjka pt. „Rola i udział kolejarzy w walce o niepodległą i suwerenną Polskę na tle funkcjonowania tłuszczańskiego węzła kolejowego”. Jeden z nich związany jest ze stosunkowo mało znaną potyczką pod wsią Fidest w gminie Wyszków.
Walka powstańcza miała głównie charakter rozproszonej akcji partyzanckiej. Podczas insurekcji stoczono ponad 1200 bitew i potyczek, a przez szeregi powstańcze przeszło ok. 200 tys. osób. Bilans insurekcji był tragiczny – dziesiątki tysięcy poległych lub straconych przez Rosjan, zesłania na Syberię, konfiskaty majątków uczestników powstania, tłumienia życia politycznego i społecznego. Pamiętać należy, że przywódcy powstania schwytani przez zaborców, zostali zamordowani „w majestacie prawa” tak jak Józef Jankowski, dowódca spod Fidestu, który stracił życie powieszony przed jedną z bram cytadeli warszawskiej 11 miesięcy po walkach – 12 lutego 1864 roku. Dodatkową karą było pochowanie straconych w nieznanym miejscu, nie mają grobów do dziś przywódcy powstania, w tym Romuald Traugutt. W konsekwencji został zmieniony podział administracyjny Królestwa, zwiększono liczbę powiatów. 1 czerwca 1869 r. wszedł w życie ukaz cara Aleksandra II, na którego podstawie w latach 1869-70, 336 miast i miasteczek zamieniono na osady. Taki los, za wsparcie, jakiego udzielali mieszkańcy, spotkał Wyszków oraz pobliski Kamieńczyk, który utracił prawa miejskie.
W końcowej części poseł na Sejm RP Teresa Wargocka, wicewojewoda Mazowiecki Sylwester Dąbrowski, burmistrz Łochowa Robert Gołaszewski oraz poszczególne delegacje uczestników złożyły wiązanki i zapalili znicze pod Pamiątką Powstania Styczniowego, jaka jest mogiła, oddając hołd poległym i walczącym o niepodległość naszej Ojczyzny. Na zakończenie obchodów, prowadzący Waldemar Sobczak, podziękował wszystkim obecnym za ich udział w uroczystości, jednocześnie wyrażając zadowolenie z roku na rok coraz liczniejszej frekwencji, która bardzo cieszy organizatorów Prawa i Sprawiedliwości z Wyszkowa.
/Opracowanie PIS Wyszków/
