Na początku września przedstawiciele Towarzystwa Przyjaciół Radzymina, wszystkich jednostek OSP z terenu gminy Radzymin oraz większości organizacji społecznych, wystosowali List Otwarty do Burmistrza i Rady Miejskiej, w którym stanowczo sprzeciwiają się m.in. pomysłowi „ewentualnej korekty ustawienia pomnika Kościuszki dla jego lepszej ekspozycji”.
SONY DSC
W treści Listu Otwartego czytamy: „Szanowny Panie Burmistrzu, Szanowny Panie Przewodniczący Rady Miejskiej, Szanowni Państwo Radni.
Z ogromnym zaniepokojeniem przyjęliśmy wypowiedzi i sygnały sugerujące, że władze samorządowe miasta i gminy Radzymin, zmierzając do opracowania projektu rewitalizacji centrum Radzymina rozważają możliwość zmiany lokalizacji pomnika Tadeusza Kościuszki oraz przebiegu początkowego odcinka promenady o charakterze memorialnym pn. „Droga Golgoty Narodu Polskiego 1920 r.”.
Trudno ocenić, na ile wiarygodne w tym zakresie są doniesienia pojawiające się w mediach społecznościowych czy na forach publicznych.
Niemniej faktem jest, iż zmiana lokalizacji pomnika Tadeusza Kościuszki była jednym z elementów zwycięskiej pracy w konkursie urbanistycznym na opracowanie koncepcji zagospodarowania centrum Radzymina, którego uroczyste rozstrzygnięcie miało miejsce w Miejskiej Sali Koncertowej w dn. 9 X 2018 r. Wśród autorów nagrodzonej pracy oznaczonej nr 029180 znalazł się architekt p. Daniel Piotrowski, który obecny był również na spotkaniach konsultacyjnych, przeprowadzonych z inicjatywy Burmistrza Radzymina w ramach konsultacji społecznych „Jakie centrum Radzymina”, odbywających się w czerwcu br., podczas których potwierdził możliwość zmiany lokalizacji pomnika Tadeusza Kościuszki oraz przebiegu początkowego odcinka promenady o charakterze memorialnym pn. „Droga Golgoty Narodu Polskiego 1920 r.”
Z tym większym zaniepokojeniem przyjęliśmy fakt, iż w „Ankiecie konsultacyjnej z mieszkańcami gminy Radzymin w zakresie finalizacji koncepcji projektowej Centrum Radzymina po konkursie urbanistycznym”, przeprowadzanej w okresie od 16 czerwca – 6 września 2019 r., na mocy ZARZĄDZENIA NR 0050.102.2019 BURMISTRZA RADZYMINA z dnia 11 czerwca 2019 r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji z mieszkańcami gminy Radzymin w zakresie finalizacji koncepcji projektowej Centrum Radzymina po konkursie urbanistycznym, znalazło się pytanie oznaczone numerem 11 o następującej treści: „Czy korekta ustawienia pomnika Kościuszki dla jego lepszej ekspozycji byłaby dla Pani/Pana akceptowalna?” – czytamy w treści Listu Otwartego do Burmistrza Radzymina, Przewodniczącego Rady Miejskiej w Radzyminie oraz Radnych Rady Miejskiej w Radzyminie w sprawie ewentualnej korekty ustawienia pomnika Tadeusza Kościuszki oraz zmiany przebiegu odcinka promenady o charakterze memorialnym pn. „Droga Golgoty Narodu Polskiego 1920 roku”.
Pod Listem Otwartym, który trafił do władz Radzymina podpisało się wielu cenionych i słynących z aktywności społecznej mieszkańców, na czele z panem Janem Wnukiem – Honorowym Obywatelem Radzymina. Obok prezesa Towarzystwa Przyjaciół Radzymina list podpisali także prezesi, przewodniczący oraz przedstawiciele zarządów radzymińskich organizacji społecznych, tj.: Towarzystwa Przyjaciół Radzymina, Koła „Rajski Ptak” ŚZŻAK w Radzyminie, Międzyszkolnego Klubu Historycznego im. AK Ziemi Radzymińskiej, PZW Koła nr 19, Koła Łowieckiego „Przepiórka”; Koła nr 1 PZERiI w Radzyminie, Stowarzyszenia Aktywnych 50+, Stowarzyszenia Seniorów Ziemi Radzymińskiej, Służby Papieskiej TOTUS TUUS przy parafii p.w. Przemienienia Pańskiego w Radzyminie. Ponadto, wśród sygnatariuszy pisma znaleźli się: prezes Zarządu Oddziału Miejsko-Gminnego ZOSP RP w Radzyminie dh Tomasz Żmijewski, Komendant Miejsko-Gminny ZOSP dh Artur Kacperczak oraz co warte podkreślenia, prezesi wszystkich jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych działających na terenie gminy – OSP Radzymin, OSP Stare Załubice, OSP Zawady, OSP Słupno, OSP Nadma, OSP Mokre i OSP Ruda.
„W naszej opinii, propozycja zmiany ustawienia pomnika Tadeusza Kościuszki jest niedopuszczalna” – oświadczają zgodnie sygnatariusze Listu Otwartego, przedstawiając szereg trudnych do zbicia argumentów merytorycznych. Jednocześnie wskazują, iż „rewitalizacja centrum Radzymina jest konieczna i oczekiwana przez nas wszystkich, ale nie może i nie powinna odbywać się ona kosztem całkowitego zerwania z burzliwą historią miasta i przeszłością radzymińskiego rynku (…)”.
„Wydaje się, że (propozycja korekty ustawienia pomnika – przyp. red.) wynika wyłącznie z nieznajomości historii Radzymina przez osoby zajmujące się przygotowywaniem koncepcji rewitalizacji centrum miasta, dlatego jeszcze raz apelujemy do Pana Burmistrza o uwzględnienie w rzeczonym procesie naszych uwag i współpracę z TPR przy opracowywaniu projektu rewitalizacji centrum miasta, służącą zachowaniu historycznych walorów radzymińskiego rynku dla przyszłych pokoleń.
Jako historycy i miłośnicy historii, zajmujący się od wielu lat badaniem dziejów Radzymina i tradycji ziemi radzymińskiej oferujemy Państwu fachową wiedzę z tego zakresu (…)”.
„Pomnik Tadeusza Kościuszki jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Radzymina. Jego dotychczasowa i niezmienna od niemal stu lat, pierwotna lokalizacja powinna zostać zachowana dum mundus durat (jak długo będzie istniał świat) z oczywistych względów dla każdego, kto choć trochę zna i ceni dzieje Radzymina (…) Zaledwie trzy miesiące po odsłonięciu, pomnik stał się świadkiem, określanej mianem 18. decydującej o losach świata bitwy, która przeszła do historii jako „Cud nad Wisłą” i stała się największym wydarzeniem w dziejach Radzymina.
Sam pomnik także stał się symbolem walk i zwycięstwa pod Radzyminem, dlatego jego obecna lokalizacja jest tak istotna. Gdy okupujący miasto bolszewicy, chcieli go zburzyć – monument obronili z narażeniem życia mieszkańcy na czele z burmistrzem Stanisławem Marszałem. Pomógł w tym fortel – przekonano sowietów, że Kościuszko był pierwszym polskim rewolucjonistą walczącym z caratem.
Lokalizacja pomnika okazała się niezwykle dla niego szczęśliwa. Przetrwał obstrzały artyleryjskie i pozostał nietknięty, choć w czasie walk w 1920 r. zniszczone zostało niemal całe centrum miasta. Po raz kolejny także niemal cudem, pomnik w dotychczasowej lokalizacji przetrwał okres hitlerowskiej okupacji podczas II wojny światowej i sowiecko-niemiecką bitwę pancerną, stoczoną latem 1944 roku, w wyniku której miasto bardzo ucierpiało, a wycofujący się Niemcy wysadzili w powietrze kościół, niszcząc bezpowrotnie jego dwie strzeliste wieże. W okresie PRL-u władze komunistyczne nie pozwoliły na odbudowę kościoła w przedwojennym kształcie. Wieże musiały być niższe o kilka metrów, a rynek, na którym odbywały się targi i słynne odpusty postanowiono zamienić w park, aby drzewa zasłoniły z czasem kościół a proceder festynów odpustowych i targów (wszak w dobrobycie ludowej Polski chłop już nie musiał niczego sprzedawać) został zmarginalizowany. Przez cały okres PRL-u pozostający w centralnym punkcie miasta pomnik Tadeusza Kościuszki, stał się także głównym symbolem zakazanego zwycięstwa z 1920 roku, przypominając o nim właśnie poprzez umieszczoną na cokole sentencję „Tadeuszowi Kościuszce Rodacy 1920 r.” Zwrócił na to uwagę m.in. historyk Norman Davis, podczas prac nad dziełem „Boże Igrzysko” w latach 70-tych XX w. Na szczęście ani działaczom, ani władzom komunistycznym nie przyszło to do głowy.
Pomnik Tadeusza Kościuszki, usytuowany w samym sercu dawnego Radzymina, z biegiem czasu urósł do rangi symbolu najpierw stolicy powiatu radzymińskiego, a następnie gminy Radzymin. Pomnik dzielił losy swego miasta i całego kraju w burzliwym okresie XX w., wielokrotnie niemal cudem unikając zniszczenia.
Wraz z pomnikiem przetrwało jego kute ogrodzenie – dar kowali radzymińskich, którym ok. 1930 r. otoczono monument, zastępując pierwotny drewniany płotek. Otoczenie pomnika było od początku objęte opieką, nie dlatego, żeby nie łaziły tam krowy, jak stwierdził architekt podczas gali konkursowej, ale dlatego, że było to miejsce, przy którym odbywały się wszystkie uroczystości patriotyczne w Radzyminie, nierzadko z udziałem wielotysięcznego tłumu.
U stóp pomnika od samego początku swoje rocznice i święta obchodziły miejskie, powiatowe i krajowe organizacje polityczne i społeczne m.in. Ochotnicza Straż Pożarna w Radzyminie.
Podobnie jak dziś, także w okresie II RP było to miejsce ważne dla radzyminiaków, spełniające funkcję najbardziej reprezentacyjnego skweru miasta.
Pomnik Tadeusza Kościuszki w swej pierwotnej lokalizacji wpisał się na przestrzeni dekad w dzieje nie tylko Straży Pożarnej, ale też wielu innych radzymińskich organizacji, które celebrowały w tym miejscu ważne wydarzenia i jubileusze, przez co czują się emocjonalnie związane z tym miejscem i nie wyobrażają sobie, aby te tradycje zostały nagle przerwane tylko dlatego, że nie pasują do czyjejś wizji urbanistycznej.
Pomnik w swojej historycznej lokalizacji jest więc swego rodzaju punktem orientacyjnym w czasie i przestrzeni.
Łączy nas z bezpowrotnie utraconym Radzyminem sprzed II wojny światowej, z wielkimi wydarzeniami historycznymi. Jest dziedzictwem ducha i myśli naszych przodków, w tym pierwszego niepodległego, wielokulturowego samorządu miejskiego i wielkiego burmistrza Stanisława Marszała. Pamiątką zamysłów urbanistycznych sprzed wieku, które powinniśmy uszanować.
Stanowi symbol trwałości naszego miasta, jako element, który nie zmienił swego wyglądu ani położenia od stu lat, choć wszystko wokół zmieniło się nie do poznania. Pomnik oparł się dziejowym zawieruchom – bitwom, wojnom, systemom politycznym. Wrósł w krajobraz miasta, świadomość społeczną i wspomnienia radzyminiaków. Dlatego w tym kształcie i miejscu powinien pozostać, aby za kolejne 100 czy 200 lat przyszłe pokolenia mogły z dumą wypowiedzieć te same słowa.
Nie mamy moralnego prawa ani żadnego usprawiedliwienia, żeby zmienić jego lokalizację.
Podobnie jak w przypadku przebiegu początkowego odcinka promenady o charakterze memorialnym pn. „Droga Golgoty Narodu Polskiego 1920 r.”, która powstała w przeważającej mierze z dobrowolnych składek społecznych, ofiarowanych na jej budowę przez tysiące mieszkańców Radzymina i okolic.
Promenada powstała znacznym wysiłkiem społeczeństwa w drodze zakupu cegiełek i dobrowolnych składek, co należy uszanować chociażby poprzez symboliczne zaznaczenie pierwotnego jej przebiegu na odcinku przewidzianym do rewitalizacji i wkomponowanym w całość założenia planistycznego np. poprzez wymianę istniejącej nawierzchni i zastosowanie ujednoliconych materiałów budowlanych, niemiej z zastrzeżeniem zachowania kolorystyki nawiązującej do wstęgi orderu Virtuti Militari.
Można zaprojektować od nowa park, aleje, rynek, ale historii nie da się napisać od nowa. Jeżeli zmienimy lokalizację najbardziej wartościowych z historycznego punktu widzenia pomników czy budynków o zachowaniu jakiej ciągłości historycznej może być mowa?
Skoro Radzymin mieni się małym miastem z wielką historią, dbajmy o pamiątki owej historii. Projektujmy rewitalizację centrum miasta tak, aby uwzględniała ona istniejącą, najbardziej wartościową substancję zabytkową i historyczną.
Mając powyższe argumenty na uwadze, oczywistym wydaje się, iż korekta ustawienia pomnika Tadeusza Kościuszki w celu jego „lepszej ekspozycji” przyniosłaby więcej szkody niż pożytku.
Uszanowany powinien zostać również pierwotny przebieg „Drogi Golgoty Narodu Polskiego 1920 r.”, jako pamiątki historycznej, bezpośrednio związanej z przygotowaniami miasta do wizyty św. Jana Pawła II w 1999 roku.
Szanowny Panie Burmistrzu, apelujemy do Pana, jako człowieka mogącego poszczycić się wieloletnią działalnością społeczną w organizacjach pozarządowych o uwzględnienie naszych postulatów i potraktowanie ich, jako przyczynku do trwającej dyskusji nad kształtem planowanej rewitalizacji centrum miasta. Proszę pozwolić, aby o aspektach historycznych decydowali historycy i osoby od lat zajmujące się badaniem i popularyzacją dziejów naszego miasta, a nie osoby nie mające odpowiedniego zasobu wiedzy w tym zakresie. W przeciwnym razie tożsamość historyczna Radzymina zostanie bezpowrotnie utracona z powodu ignorancji, a chyba zależy nam wszystkim, aby została ona zachowana dla przyszłych pokoleń. Niestety, niejednoznaczny charakter pojawiających się w przestrzeni publicznej wypowiedzi, przypisywanych Burmistrzowi Radzymina panu Krzysztofowi Chacińskiemu sprawia, iż oczekujemy jasnej i jednoznacznej deklaracji ze strony Pana Burmistrza w sprawie zachowania pomnika Tadeusza Kościuszki i „Drogi Golgoty…” w obecnej lokalizacji. Będziemy Panu wdzięczni za pisemną odpowiedź w tej kwestii.
Szanowny Panie Przewodniczący Rady Miejskiej, zwracamy się do Pana z gorącą prośbą o przedstawienie niniejszego pisma wszystkim Radnym na najbliższej sesji. Jednocześnie, apelujemy do Pana o podjęcie inicjatywy i przygotowanie projektu stosownej uchwały, służącej zachowaniu historycznych lokalizacji: pomnika Tadeusza Kościuszki oraz „Drogi Golgoty…” dum mundus durat (jak długo będzie istniał świat).
Zwracając się do Wszystkich Państwa Radnych, apelujemy o jednomyślne podjęcie uchwały intencyjnej w oczekiwanym brzmieniu. Wyrażamy najgłębszą nadzieję, że uchwała taka, mająca charakter symboliczny, stanowić będzie jasne przesłanie dla przyszłych pokoleń mieszkańców i samorządowców radzymińskich, będąc wyrazem jednomyślnej woli całej Rady Miejskiej oraz świadectwem świadomości historycznej Państwa i nas, współcześnie żyjących radzyminiaków.
Wierzymy, że przychylenie się do próśb sformułowanych w niniejszym piśmie, ostatecznie położy kres pojawiającym się w przestrzeni publicznej pogłoskom, a tym samym niepotrzebnym emocjom i pretensjom.
W Radzyminie – Mieście Cudu nad Wisłą, „wojna pomnikowa” nie jest nikomu potrzebna.
Czas, w którym obchodzimy 20. rocznicę wizyty św. Jana Pawła II w naszym mieście oraz przygotowujemy się do jubileuszu 100-lecia zwycięstwa nad bolszewikami, a zarazem 100-lecia odsłonięcia pomnika Tadeusza Kościuszki, powinniśmy przeżywać wspólnie i ponad wszelkimi podziałami” – przypominają autorzy Listu Otwartego, zastrzegając na zakończenie, że „niniejsze pismo wynika wyłącznie z troski o zachowanie najcenniejszej materialnej i niematerialnej spuścizny historycznej dla przyszłych pokoleń mieszkańców naszego miasta. W żadnym razie nie należy traktować go jako krytyki działań obecnego samorządu, zmierzających do rewitalizacji centrum miasta, ani przypisywać autorom jakichkolwiek intencji politycznych. List ten wyraża wspólne stanowisko osób i organizacji, działających społecznie na rzecz miasta i gminy Radzymin oraz mieszkańców.”
Trudno powiedzieć, czy List Otwarty i zawarte w nim postulaty, (w szczególności apel o przyjęcie stosownej uchwały zabezpieczającej pomnik Kościuszki i Drogę Golgoty w dotychczasowej lokalizacji) staną się przedmiotem procedowania Rady Miejskiej.
Warto jednak podkreślić, iż będące w zamyśle autorów przyczynkiem do konsultacji społecznych pismo, przyniosło już pewien skutek w postaci zajęcia przez włodarzy Radzymina jasnego i jednoznacznego stanowiska przynajmniej w sprawie lokalizacji pomnika Tadeusza Kościuszki. W komentarzach, o które poprosiliśmy, zarówno burmistrz Krzysztof Chaciński, jak też przewodniczący Rady Miejskiej Piotr Rembelski ucinają dalsze spekulacje zapewniając, że pomnik Kościuszki pozostanie na swoim miejscu.
/R. S. Lewandowski/
Krzysztof Chaciński Burmistrz Radzymina:
Przesunięcie pomnika Tadeusza Kościuszki nie wchodzi w grę.
Pozostanie on w swoim historycznym miejscu, czego chcą również mieszkańcy – jak wynika z dotychczasowego przebiegu konsultacji społecznych. W pracach nad przyszłą koncepcją rewitalizacji centrum Radzymina będziemy brać pod uwagę wnioski z trwających konsultacji, w tym przeważające głosy mieszkańców o pozostawieniu pomnika na swoim pierwotnym miejscu.
Warto wyjaśnić, że dyskusja o przeniesieniu pomnika wynikła z tego, że w konkursie urbanistycznym taka propozycja znalazła się w dwóch najlepszych pracach i była związana z autorskim podejściem do unowocześnienia całego centrum miasta. Prace konkursowe były jednak wyłącznie autorskim spojrzeniem ich twórców i niekoniecznie uwzględniały wszystkie uwarunkowania historyczne i społeczne.
Cały konkurs i zgłoszone do niego prace miały wyłącznie ideowy, inspiracyjnych charakter. Teraz robimy kolejny krok – weryfikujemy wyniki konkursu z opinią społeczną w formie konsultacji społecznych. W spotkaniach konsultacyjnych wzięło udział wielu mieszkańców, w tym przedstawiciele organizacji społecznych.
Zapewniam więc, że pomnik nie będzie przenoszony, zaś pozostałe efekty konsultacji pt. „Jakie centrum Radzymina?” przedstawimy wkrótce, podczas spotkania podsumowującego.
