30 października 2018 r. w Parku Miejskim im. Ferdynanda III Wazy został uroczyście odsłonięty pomnik poświęcony wybitnemu polskiemu kryptologowi, absolwentowi wyszkowskiego LO – Jerzemu Różyckiemu.
Ławeczka – pomnik z siedzącym Jerzym Różyckim, naszym krajanem i jednym z trójki kryptologów, którzy złamali kod niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma”, stanęła przy jednej z centralnych alejek wyszkowskiego parku. Jak podkreślił prowadzący uroczystość naczelnik wydziału Promocji, Kultury i Sportu Urzędu Miejskiego Leszek Marszał, lokalizacja nie była wybrane przypadkowo – Jerzy Różycki z ławeczki spogląda na miejsce, gdzie znajdowało się Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum, do którego uczęszczał i w wieku 17 lat w 1926 roku zdał egzamin dojrzałości – maturę. Po wprowadzeniu naczelnik Leszek Marszał przedstawił dotychczasowe działania samorządów, historyków, pasjonatów ziemi wyszkowskiej, które upamiętniają tą znamienitą postać. Jerzy Różycki wraz z Marianem Rejewskim i Henrykiem Zygalskim złamali szyfry niemieckiej maszyny „Enigmy”, czym przyczynili się do zmiany przebiegu wojny, a nawet jak w dalszej części spotkania usłyszeli zebrani „skróciło to przynajmniej o dwa lata czas trwania II wojny światowej”.
Pomysłodawcą upamiętnienia w Wyszkowie Jerzego Różyckiego był Maciej Sarnacki, absolwent I LO. Pod koniec 2015 roku zawiązała się w Wyszkowie nieoficjalna grupa nazwana podczas jednego z wyjazdów Wyszkowską Rodziną Enigmy. Jednym z pierwszych działań grupy, która bazowała na współpracy i podstawie dwóch samorządów powiatowego i gminnego, lokalnych historyków, regionalistów, artystów była organizacja w dniach 21-22 kwietnia 2016 r. uroczystości upamiętniających 90. rocznicę zdania egzaminu dojrzałości przez Jerzego Różyckiego. Punktem kulminacyjnym obchodów było odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej wybitnemu absolwentowi I Liceum Ogólnokształcącego im. Cypriana Kamila Norwida w Wyszkowie. Tablicę umiejscowioną na ścianie liceum zaprojektował Piotr Płochocki we współpracy ze Starostwem Powiatowym w Wyszkowie. W Wyszkowie odsłaniał ją wówczas syn Jerzego Różyckiego – Janusz Różycki, medalista IO w drużynowym florecie z 1954 roku w Tokio.
Działania na rzecz Jerzego Różyckiego nie ograniczyły się tylko do trwałych elementów, w ciągu 3 lat zostały zrealizowane, m.in. konkursy matematyczno-informatyczne im. Jerzego Różyckiego na szczeblu gminnym i powiatowym.
W październiku 2017 roku na bazie współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Wielkopolskiego ze środków, m.in. Ministerstwa Spraw Zagranicznych, zorganizowano w WOK Hutnik obchody 85. rocznicy złamania kodu niemieckiej maszyny „Enigmy”. Podczas wydarzenia dzięki uprzejmości Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu uczestnicy mogli zobaczyć na żywo egzemplarz „Enigmy” oraz wysłuchać znakomitych prelekcji dr Marka Grajka – największego znawcy na świecie historii polskich kryptologów i ich drogi do sukcesu oraz Szymona Dąbrowskiego, historyka, twórcy gier o tematyce kryptologicznej.
Działania w obecnym 2018 roku skupiły się w głównej mierze na realizacji projektu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego, na który burmistrz Wyszkowa i Gmina Wyszków pozyskali dofinansowanie. Zakres projektu, który jeszcze trwa, obejmuje budowę ścieżki edukacyjno-informacyjnej, która prowadzi od urzędu do straży, podświetlenie pomników przyrody, prace konserwatorskie i renowacje przy Obelisku Wazów, a także wykonanie ławeczki Jerzego Różyckiego w Parku Karola Ferdynanda Wazy. Oprócz ławeczki odsłonięto tablice nawierzchniowe z brązu prowadzące do obiektu małej architektury. Zostały umiejscowione w kostce brukowej na 3 wejściach do parku. Od strony urzędu z symbolem Enigmy, od strony neogotyckiej kordegardy z grafiką maszyny oraz od strony ul. Berka Joselewicza (PSP) z grafiką wirnika.
Symbolicznego odsłonięcia ławeczki Jerzego Różyckiego dokonali, m.in.: burmistrz Wyszkowa Grzegorz Nowosielski, przedstawiciel Wyszkowskiej Rodziny Enigmy i wicestarosta Powiatu Wyszkowskiego Adam Mróz, autor projektu i wykonawca ławeczki z brązu prof. Karol Badyna z Krakowa oraz przedstawiciel młodzieży z I Liceum Ogólnokształcącego.
Leszek Marszał podziękował również w imieniu organizatorów osobom, które przyczyniły się i zaangażowały w realizację projektu m.in.: burmistrzowi Wyszkowa Grzegorzowi Nowosielskiemu, Wyszkowskiej Rodzinie Enigmy: Elżbiecie Szczuka, Piotrowi Płochockiemu, Maciejowi Sarnackiemu, Dorocie Piotrowicz, Wojciechowi Chacińskiemu (I LO) oraz Mirosławowi Powierza (regionaliści), Konradowi Wróbel (Towarzystwo Pamięci Józefa Piłsudskiego Okręg Nadbużański w Wyszkowie), wicestaroście Adamowi Mrozowi, Krzysztofowi Arbaszewskiemu (Powiat Wyszkowski). Podziękowania otrzymali również: współpracujący artyści, plastycy, malarze: Agnieszka Długołęcka (Stowarzyszenie FormAT Wyszków), Irena Filipowicz, Joanna Krajewska (WOK Hutnik), dyrektor Mariusz Kowalski, pracownicy Gminy Wyszków: Beata Milewska, Żaneta Kozak z Wydziału Pozyskiwania Środków Zewnętrznych, Honorata Kiela -Śniadała, Robert Garbarczyk, Karol Pych oraz dr Marek Grajek, redakcje lokalnych mediów.
Następnie krótki życiorys Jerzego Różyckiego, z uwzględnieniem wyszkowskiego fragmentu życia przedstawiła Elżbieta Szczuka.
Na sam koniec głos zabrał na temat koncepcji ławeczki jej autor prof. Karol Badyna polski rzeźbiarz, profesor Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, właściciel pracowni rzeźb. Autor mówił m.in. o fenomenie takich ławeczek – rzeźb, które jako pierwsze powstały w Stanach Zjednoczonych. Pierwszą w Polsce była ławeczka Juliana Tuwima w Łodzi. On sam zajmuje się tym od 18 lat.
„Ławeczki tego typu to przejaw naszej pamięci, odradzającej się tożsamości regionalnej, tożsamości małych ojczyzn (…). Jest to trwały symbol pamięci materialnej” – podkreślał prof. Karol Badyna.
Uroczystość zakończono wspólnym zdjęciem wszystkich organizatorów oraz osób zaangażowanych w powstanie tego niecodziennego pomnika. Osoby uczestniczące w odsłonięciu tj. młodzież szkolna, mieszkańcy oraz organizatorzy mieli też możliwość fotografowania się na ławeczce z naszym lokalnym bohaterem.
/Janina Czerwińska/
