15 marca 2025 r. zaproszono mieszkańców Wyszkowa i powiatu, miłośników lokalnej historii na konferencję, której celem było pogłębienie wiedzy o lokalnej historii, której świadkiem były i są do dzisiaj pomniki, mogiły, miejsca straceń i walk rozrzuconych po terenach powiatu wyszkowskiego. Są do chwili obecnej odnajdywane i otaczane troską oraz przywracane zbiorowej pamięci społeczności tego regionu.
Miejscem spotkania i prelekcji była hala sportowa Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Jana Kochanowskiego w Wyszkowie. I Konferencja Historyczna pn. „Świadkowie czasu. Pomniki i miejsca pamięci ziemi wyszkowskiej” zorganizowali: Akademia Rozwoju Społecznego KLUCZ, samorząd Miasta i Gminy Wyszków, organizacje pozarządowe i grupy społeczne przy współudziale szkół: Centrum Kształcenia Ustawicznego i Zespołu Szkół Nr 3 im. Jana Kochanowskiego. Prowadzącymi spotkanie byli: Kamila Dzierbun i Oliwier Ciskowski.
Zebranych na konferencji przywitali wspólnie dyrektorzy placówek: Aneta Pękul (CKU) i Adam Mickiewicz
(ZS Nr 3).
W programie konferencji znalazły się ciekawe i różnorodne prelekcje wzbogacone o prezentacje multimedialne:
Dr Michał Depta – historyk, nauczyciel, autor publikacji historycznych i naukowych przedstawił liczne miejsca pamięci w regionie: mogiły powstańców i żołnierzy poległych w walkach w wykładzie pt. „Mogiły powstańcze oraz żywe pomniki historii – ich znaczenie w kształtowaniu tożsamości lokalnej”. Podkreślał, że świadomość własnych korzeni, które niekonwencjonalnie przedstawił biorąc za przykład historię zegarka przekazywanego przez kolejne pokolenia i urastającego do rangi rodzinnego skarbu, a z czasem określającego tożsamość i przynależność do lokalnej społeczności. Tak, też te szczególne miejsca integrują społeczności, powodują uczucie dumy i przywiązania oraz poczucie tożsamości. Pokazał również drzewa – milczących światków wielu historycznych zdarzeń, gromadzących lokalne społeczności i symbolicznie przekazujących historię poprzednich zmagań pokoleń. Apelował również o odwiedzanie tych miejsc „Póki jeszcze mamy czas”.
Andrzej Grajczyk – streetworker, instruktor sztuk walk i survivalu, miłośnik historii. Wiceprezes Fundacji Nad Bugiem. Streetworking Wyszków, przedstawiający „Grajcyli Skład podczas niekonwencjonalnych lekcji historii”. Zdradził zebranym skąd wzięła się jego fascynacja wycieczkami historycznymi i jak wiele odwiedzili, i zobaczyli miejsc oraz opowiedział o kontynuowaniu odkrywania tych miejsc wraz z kolegami, i o tym, że jedno miejsce pozwala trafić do kolejnego. Jako alternatywne formy edukacji pomagają młodzieży lepiej zrozumieć przeszłość. O swoich doświadczeniach i znaleziskach mówili również koledzy prelegenta uczestniczący wraz z nim w kolejnych wyprawach.
O szczególnych kolejach losu w części pt. „Niesamowite losy pewnego gimnazjalisty” – mówił Piotr Płochocki – burmistrz Wyszkowa, dziennikarz, regionalista, autor publikacji historycznych. Przedstawił historię młodego mieszkańca Wyszkowa, Władysława Dąbrowskiego – kapitana 71. Pułku Piechoty, absolwenta wyszkowskiego gimnazjum. Opowiedział o niezwykłych kolejach jego losu, a przede wszystkim dochodzeniu i szukaniu śladów urywających się po walkach z Niemcami na rynku Zambrowa we wrześniu 1939 roku. Niezwykła była także droga tych, dzięki którym udało się odtworzyć jego ostatnie tygodnie życia i miejsce mogiły naszego bohatera.
Kolejny wykład pt.„Rola społecznego opiekuna zabytków -współpraca z lokalnymi społecznościami i działania na rzecz ochrony miejsc pamięci” poprowadził Paweł Kraszewski – społeczny opiekun zabytków, badacz historii lokalnej ze Stowarzyszenia Historycznego „Pasja”.
Historię i mogiły ofiar opisywał w prezentacji „Mord na Fideście” Andrzej Biernacki – działacz społeczny, wiceprezes Stowarzyszenia Miłośników Rybienka Leśnego i Okolic.
Kolejny wykład pn. „Leśne mogiły i cmentarze wojenne” – przedstawił Artur Gałązka – pasjonat historii lokalnej, reprezentujący Stowarzyszenie Kulturalne ,,Wspólna Przyszłość”.
Działania związane z upamiętnianiem wyjątkowych Polaków walczących z Niemcami opisywał wykład i prezentacja pt. „22 lata to nie jest wiek na umieranie. O powstaniu pomnika Tadeusza Zawadzkiego „Zośki”, który przedstawiła Karolina Bałdyga – prezes Zarządu Fundacji Nie Zapomnij o Nas. Wykład został wzbogacony wzruszającym filmem z udziałem mjr Jakuba Nowakowskiego ps. ,,Tomek”, ostatniego żyjącego żołnierza batalionu ,,Zośka”, który 4 grudnia 2024 obchodził 100 urodziny.
W drugiej części konferencji wysłuchano wypowiedzi Agnieszki Skowrońskiej – koordynatora akcji Paczka na Kresy, z Fundacji Dignitas Vitae pt. „Jak mówić do młodzieży o historii na przykładzie Paczki na Kresy”. Po czym swój wykład nt. „Nadkole – miejsca pamięci wojny obronnej 1939” przedstawił Jan Szymanik – regionalista, autor publikacji historycznych ze Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Brańszczyk Odnowa.
„Wyszków i okolice – nasze miejsce na ziemi, czyli rzecz o historii i legendach” prelekcja zaskakująca swoimi odniesieniami łączącymi przekazy wynikające z legend o regionie i weryfikacje w konfrontacji z faktami historycznymi przedstawił Mirosław Powierza – bibliotekarz, regionalista, znawca historii Wyszkowa i okolic, autor publikacji historycznych, wiceprezes Stowarzyszenia Przyjaciół Wyszkowa, Puszczy Białej i Kamienieckiej, pracownik Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej im. C. Norwida w Wyszkowie.
Na zakończenie zaskoczył uczestników konferencji ciekawym wykładem pt. „Wyszków-historia zapomniana?” Ireneusz Elward – historyk, nauczyciel, autor publikacji historycznych, członek Związku Piłsudczyków RP TPJP Okręg Nadbużański w Wyszkowie.
W trakcie konferencji organizatorzy przygotowali dla uczestników interaktywny quiz z nagrodami oraz stworzyli wykaz wniosków mających posłużyć dalszemu rozwijaniu projektów zainicjowanych I Konferencją Historyczną, a związanych z pamięcią o naszej historii. Przez cały okres trwania spotkania można było obejrzeć specjalną wystawę, a sama konferencja okazała się ciekawa, inspirująca do dalszych działań i poszerzająca horyzonty, i wiedzę o naszych korzeniach oraz historii.
/Janina Czerwińska/
