Takiej wycieczki jeszcze w Radzyminie nie było. W przedostatni wtorek października, z Miasta Cudu nad Wisłą do Miejsca Martyrologii Narodu Polskiego w Palmirach, wyruszyło pięć autokarów wypełnionych młodzieżą, reprezentującą wszystkie szkoły funkcjonujące na terenie Gminy Radzymin.
We wtorek, 24 października członkowie Międzyszkolnego Klubu Historycznego im. Armii Krajowej Ziemi Radzymińskiej wraz z zaproszonymi gośćmi, uczestniczyli we wspólnej wycieczce, w której organizację zaangażowali się: uczniowie, dyrekcje, grona pedagogiczne i rodzice ze wszystkich szkół na terenie gminy Radzymin.
Należy podkreślić, że w wycieczce uczestniczyło prawie 260 uczniów i nauczycieli z 11 szkół naszej gminy. Wizyta w Palmirach, a następnie zwiedzanie Stadionu Narodowego w Warszawie, stanowiły połączenie historii z teraźniejszością.
W tym wyjątkowym dla naszego Klubu przedsięwzięciu organizacyjnym, którego wymiar patriotyczny i edukacyjny uzupełniał jakże ważny w wychowaniu młodego pokolenia walor integracyjny, wzięli udział przedstawiciele władz samorządowych szczebla gminnego i powiatowego: starosta powiatu wołomińskiego Kazimierz Rakowski, burmistrz Radzymina Krzysztof Chaciński, przewodniczący Rady Miejskiej w Radzyminie Krzysztof Dobrzyniecki. Obecni byli również członkowie Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej: Mirosław Widlicki – prezes Okręgu Warszawa-Wschód, sekretarz Okręgu Warszawa-Wschód Wiesław Studziński, Andrzej Wojciechowski – prezes Koła AK w Łochowie i członek Prezydium Zarządu Okręgu Warszawa-Wschód ŚZŻAK, Elżbieta Lipińska – sekretarz Zarządu środowiska białostockiego AK i członek Prezydium Zarządu Okręgu Warszawa-Wschód oraz Hanna Wilhelmi – członek Zarządu środowiska białostockiego AK. Swoją obecnością zaszczycili nas również dyrektorzy radzymińskich szkół: Elżbieta Jeleń, Anna Madoń i Hanna Rostek-Sobańska, przedstawicielki Towarzystwa Przyjaciół Radzymina: Hanna Grzegorek i Zofia Siankowska, ks. Łukasz Lach z parafii p.w. Przemienienia Pańskiego w Radzyminie, który czuwał nad stroną duchową i religijną całego przedsięwzięcia, dyrektor Radzymińskiego Ośrodka Kultury i Sportu Mirosław Jusiński, Jacek Nagrodzki – przedstawiciel rodziców, a także harcerze ze Szczepu 9. Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych „Labirynt” z Radzymina, którzy z inicjatywy podharcmistrza Tomasza Godlewskiego zadeklarowali chęć współpracy z naszym Klubem.
O godz. 8:15 pięć autokarów wyruszyło z Radzymina do Palmir – Miejsca Martyrologii Narodu Polskiego podczas II wojny światowej. Ta niewielka miejscowość położona na skraju Puszczy Kampinoskiej była od grudnia 1939 do lipca 1941 miejscem masowych mordów, w ramach tzw. Akcji AB, której celem była zagłada przedstawicieli polskich elit politycznych i intelektualnych.
Dla uczestników wycieczki był to wyraz pamięci i hołdu dla Bohaterów Polskiego Państwa Podziemnego, którzy zapłacili najwyższa cenę walcząc o Wolną Ojczyznę. Kultywowanie pamięci o tych jakże ważnych dla naszej tożsamości narodowej czasach jest wspólnym obowiązkiem i jednocześnie realizacją zadań statutowych Międzyszkolnego Klubu Historycznego im. Armii Krajowej Ziemi Radzymińskiej. „Musimy i Chcemy Pamiętać” to hasło wpisane w działalność naszego Klubu.
Po przedstawieniu historii Cmentarza Wojennego w Palmirach i powitaniu zaproszonych gości, głos zabrał nauczyciel historii Grzegorz Jeleń, który poinformował uczniów o konkursie na najciekawszą relację z wycieczki.
Następnie wszyscy przeszli na Cmentarz-Mauzoleum, stanowiący najbardziej znany – obok Katynia – symbol martyrologii inteligencji polskiej w okresie II wojny światowej. Na leśnym cmentarzu na skraju Puszczy Kampinoskiej spoczywa ponad 2 tys. ofiar egzekucji niemieckich.
Miejsce to jest swoistą przestrogą… jaki okrutny los może zgotować ludziom zbrodnicza ideologia. Jakże wymownie brzmią tu słowa wykute w kamieniu przy bramie wejściowej na cmentarz, które pierwotnie zostały wyryte przez nieznanego więźnia na ścianie celi nr 6 w siedzibie gestapo w Alei Szucha: „Łatwo jest mówić o Polsce, trudniej dla niej pracować, jeszcze trudniej umrzeć, a najtrudniej cierpieć”.
W centralnej części cmentarza w Palmirach, w pobliżu monumentalnych, białych krzyży, których nieregularne ramiona symbolizują rozłożone ręce rozstrzeliwanego człowieka, wszyscy uczestnicy wycieczki odśpiewali cztery zwrotki „Mazurka Dąbrowskiego”. Następnie uczniowie należący do Klubu im. AK wygłosili krótkie referaty: Damian Duduś ze Szkoły Podstawowej nr 1 im. ppłka pil. Mariana Pisarka przybliżył postać Macieja Rataja; Martyna Jakubowska ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Słupnie przedstawiała biografię Janusza Kusocińskiego; natomiast Sylwia Karkosa z Zespołu Szkół Techniczno-Zawodowych opowiedziała o męczeńskiej śmierci błogosławionego ks. Zygmunta Sajny.
Na zakończenie oficjalnej części uroczystości, odbyła się wspólna modlitwa w intencji zamordowanych w Palmirach, którą poprowadził ks. Łukasz Lach, a następnie złożenie wiązanek kwiatów i zapalenie zniczy.
Niezwykle wzruszającym momentem okazał się akt pobrania ziemi z cmentarza w Palmirach do specjalnie przygotowanej urny, która stanowić będzie kapsułę czasu w powstającym pomniku Żołnierzy AK w Łochowie. Tego zaszczytu dostąpił Maksymilian Smoczyński – uczeń kl. VIIc radzymińskiej „Stalowej Jedynki”. Pisząc o tym wydarzeniu pan Andrzej Wojciechowski – prezes Koła AK w Łochowie stwierdził: „Dobre to wychowanie i znakomici nauczyciele, gdy uczniom swoim potrafią przekazać nadzieję z serc swoich”. Wielki to dla nas zaszczyt i wyróżnienie!
Po trwającym ponad godzinę pobycie na cmentarzu, wszyscy udali się do Muzeum-Miejsca Pamięci w Palmirach, aby zwiedzić stałą ekspozycję poświęconą egzekucjom w Palmirach i na terenie Puszczy Kampinoskiej w latach 1939–1943, a także innym wydarzeniom na tym obszarze w trakcie II wojny światowej. Scenerię dla ekspozycji stanowi surowa, modernistyczna bryła budynku proj. arch. Szczepana Wrońskiego. Nietypowe rozwiązanie architektoniczne – umieszczenie w czterech szklanych tubusach rosnących sosen, które upamiętniają miejsca egzekucji – pomaga odczuć klimat miejsca. Przez przeszklone ściany obiektu widać cmentarz w Palmirach.
Okazuje się, że uczniowie wiele zapamiętali z przekazywanych im podczas wycieczki relacji, wspomnień i źródeł ikonograficznych. Na przykład uczennice kl. VIIc ze Szkoły Podstawowej nr 1 im. ppłka pil. M. Pisarka: Amelia Pisarek, Nikola Chojnacka i Małgorzata Goszczyńska jeszcze kilkanaście dni po zakończeniu wycieczki pamiętały wiele szczegółów i wiedziały, że: „Cmentarz w Palmirach jest miejscem pamięci narodowej z grobami ponad 2 tysięcy zamordowanych Polaków, gdzie pochowany został złoty medalista olimpijski Janusz Kusociński i wiceprezydent przedwojennej Warszawy Jan Pohoski”.
Po obejrzeniu ekspozycji w Muzeum w Palmirach wszyscy udali się do pobliskiego Izabelina – na wspólne ognisko na Polanie „Jakubów”. Była to część rekreacyjna wyjazdu i okazja do spotkań oraz rozmów między uczniami z różnych szkół. Przy ognisku i wspólnym posiłku widać było, że spora różnica wieku nie stanowiła żadnego problemu. Uczniowie w wieku od 10 do 19 lat potrafili ze sobą rozmawiać oraz cieszyć się swoją obecnością. (Jest to bardzo budujące i każe z nadzieją patrzeć w przyszłość. Nie ulega wątpliwości, że cel integracyjny stał się bardzo mocną i widoczną stroną całego wyjazdu).
Chyba najlepszym podsumowaniem będą słowa Moniki Król – polonistki ze Szkoły Podstawowej nr 2 w Radzyminie, która będąc jedną z opiekunek wycieczki stwierdziła: „Niesamowite było ognisko na Polanie „Jakubów”. Ponad 260 osób – w różnym wieku, z różnych szkół i środowisk- a jednak potrafili prawdziwie się zintegrować, życzliwie ze sobą porozmawiać, zjeść wspólny posiłek. Naprawdę można było się poczuć jak jedna Wielka Rodzina”.
Na zakończenie pojechaliśmy zwiedzić Stadion Narodowy w Warszawie. Niezwykle życzliwi przewodnicy pokazali nam najciekawsze miejsca (m.in. trybuny, płytę stadionu i szatnie zawodników), a także opowiedzieli różne ciekawostki związane z tym najsłynniejszym stadionem w Polsce.
Zwiedzanie Stadionu Narodowego w Warszawie, a wcześniej pobyt w Palmirach było nawiązaniem do teraźniejszości oraz odwołaniem się do naszej historii z czasów II światowej. To połączenie różnych epok i uwarunkowań historycznych miało na celu wzbudzenie wśród dzieci i młodzieży poczucia dumy oraz szacunku dla wartości narodowych i patriotycznych. Po ośmiu wspólnie spędzonych godzinach uczniowie dopytywali… kiedy będzie następna taka wycieczka?
Należy życzyć sobie, aby nastąpiło to jak najszybciej. Zdaniem zaproszonych gości i uczniów wyjazd był niezwykle potrzebny i udany, a zarazem przyczynił się do dalszej integracji uczniów wokół wspólnej idei – kultywowania tradycji oraz odwoływania się do etosu Armii Krajowej i Żołnierzy Wyklętych. Nie ulega wątpliwości, że zakładany cel wycieczki został w pełni osiągnięty.
Obserwując zachowanie i zaangażowanie naszych uczniów podczas wyjazdu należy stwierdzić, że możemy być spokojni o edukację historyczną oraz wychowanie patriotyczne dzieci i młodzieży w gminie Radzymin.
Można tu odwołać się do słów uczniów. Zofia Gnatkowska ze Szkoły Podstawowej w Ciemnem napisała: „Według mnie wycieczka była bardzo interesująca i rozwijająca, gdyż historii Polski można uczyć się na wiele sposobów. Jednym z nich był mój udział w wyjeździe do Palmir. Była to wspaniała okazja, by poznać historię Polaków podczas II wojny światowej. Ta niezwykła i żywa lekcja historii była ciekawym doświadczeniem, a pobyt w Palmirach połączony ze współczesnością, czyli wizytą na Stadionie Narodowym zostanie w mojej pamięci na bardzo długi czas. Ta wycieczka to jednocześnie wspaniały przejaw współpracy między szkołami, co służy integracji wszystkich uczniów”.
Natomiast Sylwia Karkosa – kl. IVg Zespołu Szkół Techniczno – Zawodowych w Radzyminie dodała: „Zapisałam się do Klubu w ubiegłym roku i nie żałowałam tej decyzji ani przez chwilę. Wręcz przeciwnie, jestem dumna, że wraz z innymi mogę poświęcić trochę czasu na spotkania z ciekawymi ludźmi, wielkimi Polakami, że możemy wspólnie kultywować naszą tradycję narodową. (…) Ta wycieczka, podobnie jak inne uroczystości i spotkania klubowe pokazała, że potrafimy razem wiele zrobić, wzajemnie uczyć się patriotyzmu, a jednocześnie pogłębiać swoją wiedzę z historii najnowszej Polski”.
Za życzliwość, pomoc i wsparcie finansowe w zorganizowaniu wycieczki chcieliśmy podziękować: Marzenie Małek – radnej Sejmiku Mazowieckiego, Krzysztofowi Chacińskiemu – burmistrzowi Radzymina, Kazimierzowi Rakowskiemu – staroście powiatu wołomińskiego, księdzu proboszczowi Stanisławowi Popisowi i ks. Łukaszowi Lachowi, dyrektorom wszystkich szkół w Gminie Radzymin, dyrekcji Muzeum w Palmirach i Kampinoskiego Parku Narodowego, panu Leszkowi Zychowi i pozostałym przewoźnikom, pani Annie Humińskiej i przewodnikom na PGE Narodowy w Warszawie.
Dziękujemy również wszystkim naszym Klubowiczom, że mogliśmy wspólnie kultywować pamięć o bohaterach Polskiego Państwa Podziemnego, których postawa życiowa oraz patriotyzm są dla nas wzorem do naśladowania.
/opr. Magdalena Krysiak;
foto: Grzegorz Jeleń/
