Właśnie ukazał się szósty tom z regionalnej serii „Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944-1956”, będący wynikiem prac zespołu historyków Warszawskiego Oddziału IPN. Promocja książki „Powiat Ostrów Mazowiecka w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych” odbyła się 7 lutego w Ostrowi Mazowieckiej.
Podczas spotkania w miejskim ratuszu o pracy nad książką i prowadzonych badaniach opowiedzieli jej główni autorzy – dr Kazimierz Krajewski i dr Tomasz Łabuszewski. Jak podkreślali opór społeczeństwa Ziemi Ostrowskiej względem władzy komunistycznej był bardzo duży, co przekładało się na skalę represji zastosowanych przez komunistów. Tom poświęcony powiatowi Ostrów Mazowiecka jest nietypowy – czytamy we wstępie książki. Historia podziału administracyjnego terenów należących przed wojną do powiatu Ostrów Mazowiecka jest bowiem dość skomplikowana. Obszar tego powiatu zmieniał się na przestrzeni lat: inaczej kształtował się przed wojną; inaczej w czasie wojny, a jeszcze inaczej w okresie powojennym. Dodatkowa trudność polega na tym, że kolejne „ostrowskie” struktury administracyjne nie w pełni pokrywały się z zasięgiem terenowym powiatowych struktur organizacji konspiracyjnych: Armii Krajowej – Armii Krajowej Obywateli – Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” oraz Narodowych Sił Zbrojnych – Narodowego Zjednoczenia Wojskowego”. W obszernej publikacji autorzy przedstawili dzieje podziemnych struktur niepodległościowych AK-AKO-WiN oraz NSZ-NZW, a także działania strony komunistycznej, zwłaszcza aparatu represji, skierowane przeciwko społeczeństwu i podziemiu tego regionu.
Ze względu na dobrą komunikację Ostrowi z Warszawą na terenie powiatu działało wiele grup operacyjnych. Wśród przywódców podziemia niepodległościowego byli m.in. kpt. Stanisław Bęklewski „Bomba”, „Stanisławski” (komendant Obwodu AKO-WiN Ostrów Mazowiecka), por. Hieronim Piotrowski „Jur”, „Mohort” (prezes Obwodu WiN Ostrów Mazowiecka), ppor. Stefan Głowacki vel Edmund Baszko „Ster” (zastępca komendanta Obwodu AKO-WiN Ostrów Mazowiecka), por. Edward Nowicki „Tyczka” (szef łączności Obwodu „Opocznik”), pchor. Aleksander Kulesza „Krysia”, „Sławek” (zastępca prezesa Obwodu WiN Ostrów Mazowiecka), plut. Sylwester Cer „Sawicki’, „Tyrolski” (dowódca oddziału samoobrony AKO-WiN), ppor. Jan Turowski vel Władysław Kornelewski „Orlicz”, „Wezyr” (komendant Powiatu NZW Ostrów Mazowiecka „Olkusz”), plut. Dariusz Kieliszek „Dorsz”, „Ponury”(dowódca oddziału samoobrony AKO-WiN). Dr Krajewski w swoim wystąpieniu przywołał te i wiele innych postaci, które poprzez swoje działania i postawę zapłaciły niejednokrotnie największą cenę, ginąc z rąk swoich oprawców. Tak opisuje on w książce ostatnie dni życia por. Nowickiego – Porucznik „Tyczka” przeszedł ciężkie śledztwo w Ostrowi Mazowieckiej, wykazując niezłomną postawę. Początkowo zajmował się nim osobiście szef PUBP Emil Złotogórski, następnie przejęło go NKWD. Wożony po terenie przez pułkownika NKWD, wskazał mu jedynie opróżnioną już kryjówkę leśną po zabezpieczonej przez organizację broni. Nie zeznał nic konkretnego i co więcej – starał się odciągnąć uwagę śledczych od kadry dowódczej obwodu, pozostającej na wolności. Zeznał m.in., iż pełnił funkcję komendanta Obwodu Ostrów Mazowiecka; osłaniał w ten sposób kpt. Bęklewskiego, którego nazwisko i pseudonim nie pada ani razu w jego sprawie. (…) 29 stycznia 1945 r. Złotogórski zamknął śledztwo w jego sprawie i przekazał go do dyspozycji Prokuratora Wojskowego Garnizonu Warszawskiego, który w ciągu tygodnia sfabrykował akt oskarżenia. Już 9 lutego 1945 r. Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie skazał „Tyczkę” na karę śmierci. Zamordowano go dwa dni później, 11 lutego 1945 r.” Zarówno w wypowiedziach autorów książki, jak i w samej książce jest wiele cennych faktów, bardzo szczegółowo opisanych, które wcześniej nie były nigdzie publikowane.
Teren powiatu ostrowskiego był szczególny, nie tylko ze względu na zmieniające się granice administracyjne, ale też, jak mówił dr Łabuszewski ze względu na wyjątkowy opór podziemnych struktur wobec reżimu komunistycznego. – Trudno się oprzeć wrażeniu, iż teren powiatu ostrowskiego stał się dla resortu bezpieczeństwa swoistym poligonem do testowania różnego rodzaju działań operacyjnych – w tym przede wszystkim obław – mówił dr Łabuszewski. Nawarstwienie represji ciągnących się całymi latami spowodowało trwałe zniszczenie przedwojennej struktury społecznej powiatu, a w konsekwencji do jej całkowitej przebudowy na modłę socjalistyczną. Ofiar owych działań nikt nie liczył – celowo – zarówno z uwagi na skalę zjawiska, jak i jego przedmiotowość w rozumieniu władz komunistycznych.
W książce pada wiele nazwisk osób, które są dzisiaj postaciami całkowicie zapomnianymi i nieznanymi, a część z nich nie ma do dziś własnych grobów. Ich niezłomną walkę upamiętniono w listopadzie 2015 roku, wznosząc w Ostrowi pomnik poświęcony pamięci Żołnierzy Wyklętych Ziemi Ostrowskiej. Jak podkreślali autorzy, mają nadzieję, że książka przyczyni się do przywrócenia pamięci o bohaterach walki o niepodległość Polski, którzy działali na Ziemi Ostrowskiej w trudnych latach dyktatury komunistycznej. – Ta książka daje Państwu prawdziwy powód do dumy – zwrócił się do osób przybyłych na promocję dr Łabuszewski.
Burmistrz Jerzy Bauer dziękując autorom za wkład pracy w powstałą publikację, zaznaczył, jak ważna jest ona dla mieszkańców Ostrowi i całej Ziemi Ostrowskiej. W promocji książki udział wzięło bardzo wielu mieszkańców Ostrowi i okolic, rodziny osób związanych z podziemiem niepodległościowym, członkowie stowarzyszeń kultywujących tradycje historyczne, dyrektorzy instytucji, przedstawiciele służb mundurowych oraz samorządów powiatu ostrowskiego.
Organizatorami promocji książki byli: Burmistrz Miasta Ostrów Mazowiecka, Dyrektor Muzeum – Dom Rodziny Pileckich oraz Dyrektor Oddziału IPN w Warszawie.
Książkę można nabyć w Punkcie sprzedaży publikacji IPN – Oddział IPN w Warszawie, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa (Intraco 10 p.), pon.–pt. 9: 00–16:00, kontakt: tel. (22) 860 70 23, e-mail: izabela.matuszewska-sedlak@ipn.gov.pl. Wkrótce dostępna będzie również w kilku punktach sprzedaży w Ostrowi Mazowieckiej. /Info/
