Jak zostać rodzicem zastępczym? (17.01.2012)
Rodzicielstwo zastępcze dla kilkuset dzieci w powiecie jest jedyną szansą na normalne dzieciństwo.
Nowe przepisy znacząco wpłynęły na organizację pieczy zastępczej. O zmianach wprowadzonych ustawą i drodze do zostania rodzicem zastępczym, potrzebującego opieki dziecka, opowiadają dyrektor PCPR Maciej Burakowski i jego zastępca Agata Żędzian.
Od 1 stycznia weszła w życie ustawa o systemie wspierania rodziny i systemie pieczy zastępczej. Jakie zmiany pociąga za sobą ta ustawa?
Ustawa, uchwalona 9 czerwca 2011 roku, a obowiązująca od 1 stycznia 2012 roku w zasadniczy sposób zmienia funkcjonowanie takich instytucji jak PCPR w zakresie wsparcia dziecka i rodziny w tym pracy z rodzinami zastępczymi. Wprowadzono przepisy zapewniające wsparcie rodziny biologicznej w celu zapobieżenia umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych i w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Samorządy zarówno gminne, jak i powiatowe, zostały wyposażone w nowe narzędzia pracy z rodziną.
Jakie to narzędzia?
Na szczeblu gminnym będzie to asystent rodziny, czyli osoba, wyznaczona do pracy bezpośrednio w środowisku z rodziną biologiczną dzieci, gdzie istnieje niebezpieczeństwo, że dziecko zostanie tej rodzinie odebrane. W gminach będą też funkcjonowały rodziny wspierające, pomagające rodzinie biologicznej w codziennych czynnościach, w uczeniu pewnych zachowań, modelu wychowania, w celu zapobieżenia wyjściu dzieci z rodzinnych domów. W powiecie z kolei ustawa wprowadza bardziej daleko idące zmiany. Modyfikacji ulega cały system organizacji. Dotychczas pieczą zastępczą zajmowały się Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie. Od stycznia starosta powołuje organizatora pieczy zastępczej, czyli instytucję, która ma zorganizować cały system pieczy zastępczej i wspierania rodzin na terenie powiatu. Organizatorem może być PCPR lub inne jednostki specjalizujące się w tej branży, a także wybrana organizacja pozarządowa. W przypadku powiatu wołomińskiego starosta powierzył to zadanie Powiatowemu Centrum Pomocy Rodzinie.
Na czym dokładnie będzie polegać praca PCPR-u jako organizatora pieczy zastępczej?
Jako organizator mamy obowiązek zatrudnić koordynatorów, którzy będą pracowali z rodzinami zastępczymi po umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej. Praca ta jest niezbędna, by dziecko mogło z czasem wrócić do rodziny biologicznej. Ponadto powstaną także rodziny pomocowe, które mają pomagać rodzinom zastępczym. Dzięki ustawie zawodowe rodziny zastępcze mogą np. korzystać z 30 dni urlopu rocznie. Na czas odpoczynku rodziców zastępczych, dzieci kierowane są właśnie do rodzin pomocowych. Istnieją jeszcze inne formy wsparcia zawodowych rodzin zastępczych, ale niestety prawie wszystkie są fakultatywne i zalezą od budżetu samorządów.
Czym różnią się poszczególne rodzaje rodzin zastępczych?
Przed wejściem w życie nowej ustawy mieliśmy rodziny spokrewnione i niespokrewnione, które z kolei dzieliły się na zwykle i zawodowe rodziny. Obecnie mamy rodziny spokrewnione, niezawodowe oraz zawodowe w tym pełniące funkcję pogotowia rodzinnego, a także zawodowe specjalistyczne. Przepisy jasno definiują wszelkie rodzaje rodzin zastępczych. Rodzina zastępcza spokrewniona to osoby spokrewnione z dzieckiem w linii prostej, czyli dziadkowie lub rodzeństwo. Dalsza rodzina i osoby niespokrewnione, opiekujące się nie więcej, niż trojgiem dzieci, to rodziny niezawodowe. Opiekunowie większej liczby dzieci, którzy podpisali stosowną umowę z powiatem, tworzą zawodowe rodziny zastępcze. W ramach tych rodzin funkcjonuje także pogotowie rodzinne, będące pewnego rodzaju placówką interwencyjną. Tam trafiają dzieci, które natychmiast trzeba zabrać z domu rodzinnego, ponieważ pobyt tam zagraża ich zdrowiu, bezpieczeństwu, a nawet życiu. Dziecko przebywa w rodzinie zastępczej typu pogotowia rodzinnego do czasu uregulowania jego sytuacji prawnej.
Co te wszystkie zmiany mają na celu?
Obecnie w Polsce jest około 300 tysięcy dzieci w rodzinach zastępczych. Duża grupa przebywa w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Idea zmian wprowadzanych ustawą polega na tym, by te liczby zmniejszyć. Nowe przepisy spowodują także lepszą współpracę gmin z rodziną biologiczną. Warto zaznaczyć, że od 1 stycznia gminy mają także obowiązek współfinansowania pobytu dzieci w rodzinie zastępczej.
Gdzie trafią dzieci, dla których nie znajdzie się rodzina zastępcza?
Oprócz rodzin zastępczych, są także rodzinne domy dziecka i typowe placówki wychowawcze. Rodzinny dom dziecka to w zasadzie maleńka placówka opiekuńczo-wychowawcza, w której zatrudniany jest dyrektor i rozliczany jest budżet, jak w każdej jednostce. Warto zaznaczyć, że ustawa zmienia także zasady funkcjonowania placówek opiekuńczych. Przewidziany jest okres przejściowy, w czasie którego duże placówki mają zredukować liczbę dzieci do 14. Uważam, że jest to bardzo pozytywny kierunek, gdyż zupełnie inaczej pracuje się z mniejszą grupą.
Skoro mówimy już o placówkach opiekuńczych warto zaznaczyć, że będą do nich trafiały dzieci starsze. Maluchy zostaną skierowane do zawodowych rodzin zastępczych. Takie rozwiązanie ma swoje uzasadnienie. Dzieci nastoletnie zwykle mają duży bagaż doświadczeń i wymagają zupełnie innej pracy. Wiele rodzin zastępczych ma z tym problem i po prostu woli przyjąć do siebie dzieci młodsze. Z drugiej strony placówki opiekuńczo-wychowawcze na naszym terenie funkcjonują od wielu lat i zatrudniają osoby z dużym doświadczeniem. W placówce dużo łatwiej jest zdyscyplinować i podporządkować starsze dzieci do zasad tam panujących.
Jaka jest droga do bycia rodziną zastępczą i gdzie trzeba zrobić pierwszy krok?
Każdy, kto chciałby zostać rodziną zastępczą, powinien zgłosić się do naszego PCPR-u. My, jako organizator, prowadzimy nabór, szkolenia i kwalifikujemy kandydatów. Droga jest dość długa, wymaga wielu formalności, ale kiedy już się uda dotrzeć do celu, zapewniamy rodzinom wsparcie. Myślę tu nie tylko o wsparciu finansowym, ale także, a może przede wszystkim naszej poradni rodzinnej. Jak wynika z analizy przeprowadzonej na terenie województwa, nasza poradnia jest jedną z najlepszych na Mazowszu. Prowadzimy wszystkie formy terapii, począwszy od indywidualnej, poprzez grupową, małżeńską, terapię dzieci, mediacje rodzinne, skończywszy na pomocy psychiatrycznej dla dzieci. Dodatkowo prowadzimy porady prawne. Umożliwiamy rodzinom spotykanie się we własnym gronie w ramach grup wsparcia. Bycie rodzicem zastępczym to naprawdę ciężka, czasem wręcz tytaniczna praca. Po kilku latach wysiłków dorosłych, dzieci są żywym dowodem na to, że ta praca przynosi efekty.
Jakie warunki trzeba spełnić, by zostać rodzicem zastępczym?
Warunki określa ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone osobom, które:
– dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
– nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej oraz nie jest im ona ograniczona ani zawieszona;
– wypełniają obowiązek alimentacyjny, jeśli taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego;
– nie mają przeciwwskazań zdrowotnych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej;
– przebywają na terytorium Polski;
– zapewniają odpowiednie warunki mieszkaniowe i bytowe;
– nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
– w przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów.
Dziękuję bardzo za rozmowę.
Rozmawiała: Anna Sajnog
