W kolejną, już 84. rocznicę przypominamy w Polsce najazd wojsk niemieckich z 1 września 1939 r. i heroiczną walkę Polaków w obronie ojczyzny. Upamiętniliśmy Żołnierzy wrześniowych w całej Polsce, a także w Wyszkowie 1 września 2023 r.
Obchody 84. rocznicy w Wyszkowie odbyły się tradycyjnie na skwerze przy rondzie przy ul. Pułtuskiej, a hołd obrońcom i ofiarom wyszkowianie oddali przy pomniku „Żołnierzy września 1939 roku”. Wydarzenie zorganizowała gmina Wyszków wraz z Miejsko – Gminną Biblioteką Publiczną im. C. Norwida w Wyszkowie. Przebieg kampanii wrześniowej 1939 roku przybliżył regionalista Mirosław Powierza ze szczegółami podając wydarzenia z najazdu Niemców na Polskę i walki Polaków okupione krwią:
„84 lata temu, 1 września 1939 r., wojska niemieckie bez wypowiedzenia wojny przekroczyły granice Polski. Za początek działań wojennych przyjmowany jest ostrzał o godz. 4.45 polskiej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte z dział niemieckiego pancernika „Schleswig-Holstein”. Kilka minut wcześniej niemieckie samoloty zbombardowały miasto Wieluń niszcząc je prawie doszczętnie. Naloty na miasto nie miały jakiegokolwiek znaczenia militarnego. Rozpoczęła się 2 wojna światowa. 1 września 1939 r. o godz. 6.30, dyżurny spiker polskiego radia Warszawy Pierwszej Zdzisław Świętochowski odczytał komunikat o wkroczeniu wojsk niemieckich do Polski, następnie odtworzono nagranie z płyty przygotowanej specjalnie na wypadek wojny. Rozbrzmiało wycie syren, a następnie słuchacze usłyszeli –„A więc wojna! Z dniem dzisiejszym wszelkie sprawy i zagadnienia schodzą na plan dalszy całe nasze życie prywatne i publiczne przestawiamy na specjalne tory – weszliśmy w okres wojny, cały wysiłek narodu musi iść w jednym kierunku, wszyscy jesteśmy żołnierzami…”.
We wrześniu 1939 r. Wyszków podzielił los wielu miast polskich, był bombardowany przez niemieckie lotnictwo, domy legły w gruzach grzebiąc ciała zabitych mieszkańców, miasto płonęło. Przez mosty ciągnął się sznur uciekającej ludności cywilnej i wycofujących się oddziałów Wojska Polskiego. 8 września po godz. 18 polscy saperzy wysadzili mosty: kolejowy i drogowy. Oddziały Mazowieckiej Brygady Kawalerii, 1 Dywizji Piechoty Legionów i 41 Dywizji Piechoty Rezerwowej zajęły pozycje do obrony na lewym brzegu rzeki Bug. Walki frontowe trwały niewiele ponad jeden dzień. W nocy z 9 na 10 września wykonując rozkaz naczelnego wodza, Dowódca Grupy Operacyjnej „Wyszków” gen. Wincenty Kowalski zarządził zaprzestanie walk i odwrót podległych mu jednostek na południowy wschód.
Jeszcze trwały walki obronne, gdy 17 września Związek Sowiecki realizując pakt Ribbentrop-Mołotow zaatakował Polskę. Walka na dwóch frontach była niemożliwa, tysiące żołnierzy zginęło i dostało się do niewoli, tysiące cywilów zostało skazanych na poniewierkę, na niepewny byt. W obozach jenieckich spośród żołnierzy Wojska Polskiego oddzielono oficerów – aresztowano funkcjonariuszy Policji Państwowej i Straży Więziennej oraz innych organów Państwa Polskiego, których potem bestialsko zamordowano w Katyniu, Charkowie, Bykowni i Miednoje i innych miejscach.
Od pierwszego dnia wojny Żołnierze Wojska Polskiego bronili terytorium Polski na lądzie, morzu i w powietrzu, podejmując w wielu miejscach kraju nierówną i bohaterską walkę z najeźdźcą. Do historii przeszła obrona Westerplatte, Helu, Wizny, Grodna, Lwowa, Warszawy – bitwy pod Mokrą, Tomaszowem Lubelskim, Szackiem, Kockiem nad Bzurą i wielu innych miejscach.
Na Ziemi Wyszkowskiej pozostały mogiły, w których leżą obrońcy Ojczyzny – żołnierze wchodzący w skład Grupy Operacyjnej Wyszków, żołnierze pułków piechoty, artylerii, kawalerii, lotnicy. Takie mogiły znajdziemy w Wyszkowie, Brańszczyku, Kółku koło Skuszewa, Woli Mystkowskiej, Nowym Lubielu, w Kamieńczyku i innych miejscowościach. Tam wszędzie dziś nie zabraknie kwiatów i zniczy.
Wojna zakończyła się w Europie w maju 1945 r. Miliony ludzi straciło życie w wyniku działań wojennych oraz padło ofiarami represji i bestialskich działań okupantów. Polska poniosła olbrzymie straty w ludziach, kulturze i gospodarce do dziś nie otrzymaliśmy odszkodowań i zadośćuczynienia za straty. Żołnierze września – wypełniliście swoją powinność wobec Ojczyzny walcząc do końca. Cześć Waszej pamięci!”
Obchody uświetniły i nadały szczególnie poważny charakter przybyłe na uroczystość poczty sztandarowe m.in. ze szkół z klasami mundurowymi. Po wstrząsającym opisie września, zebrani pod pomnikiem „Żołnierzy września 1939 roku” na wyszkowskim skwerze, odśpiewali hymn państwowy. Następnie delegacje władz samorządowych, środowisk kombatanckich, stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, szkół oraz mieszkańcy złożyli kwiaty i zapalono znicze upamiętniające ofiary II wojny światowej, a w szczególności poległych Żołnierzy września 1939 roku.
W skład obchodów wchodzi przygotowana przez pracowników biblioteki (przed budynkiem, od strony ulicy Sowińskiego) wystawa dot. walk września 1939 r., okupacji, a przede wszystkim prezentująca fotografie zniszczonego przez Niemców naszego miasta Wyszkowa w latach 1939-1940.
/oprac. J.Cz., foto KW, Biblioteka Miejska/
