Kulminacyjnym punktem radzymińskich obchodów 160. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego był uroczysty apel przy Kurhanie i Krzyżu Powstańczym, który odbył się w niedzielę, 22 stycznia o godzinie 17.00. – Stajemy dzisiaj w miejscu szczególnym. Tutaj, 159 lat temu, na wiosnę 1864 r. zamiast tego krzyża stały cztery szubienice. I tu powieszono mieszkańców Radzymina za udział w Powstaniu Styczniowym – podkreślił Prezes TPR, Honorowy Obywatel Radzymina p. Jan Wnuk.
W Radzyminie główne uroczystości, upamiętniające 160. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego odbyły się w dniach: 20 i 22 stycznia z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Radzymina.
Obchody, nad którymi honorowy patronat objął Burmistrz Radzymina zorganizowano we współpracy z Biblioteką Publiczną Miasta i Gminy Radzymin oraz LO im. C.K. Norwida. W piątek,
20 stycznia odbyła się popularnonaukowa Sesja Historyczna (więcej na ten temat piszemy na stronie 15), zaś w niedzielę, 22 stycznia miał miejsce kulminacyjny punkt uroczystości, którym był okolicznościowy apel przy Kurhanie i Krzyżu Powstańczym.
W tamto niedzielne popołudnie tuż po zapadnięciu zmroku, w styczniowym chłodzie i ciemnościach, rozświetlonych ledwie poświatą ulicznych latarni i płomieniami pochodni, zebrali się licznie przedstawiciele społeczności
Radzymina i Powiatu Wołomińskiego, aby z potrzeby serca oddać hołd bohaterom 1863 roku.
Co godne podkreślenia, organizatorom udało się zadbać o godną oprawę uroczystości, a jednocześnie zachować formę kameralnego spotkania o dość spontanicznym przebiegu, którego atmosfera przywodziła na myśl skojarzenia z patriotycznymi wieczornicami z okresu II Rzeczypospolitej.
Wartę przy Powstańczym Kurhanie i udekorowanym barwami narodowymi Krzyżu, zaciągnęli konni z 201. Ochotniczego Pułku Szwoleżerów w Radzyminie, rekonstruktorzy ze Stowarzyszenia Historycznego Ziemi Radzymińskiej (grupy działającej w strukturach Międzyszkolnego Klubu Historycznego im. AK Ziemi Radzymińskiej), a także harcerze z 9 Szczepu DiGZ „Labirynt”.
Rangę wydarzenia podkreśliła obecność pocztów sztandarowych szkół i organizacji (Szkoły Podstawowej nr 1
im. ppłka pil. M. Pisarka, LO im. C.K. Norwida, I LO PUL, Branżowej Szkoły I Stopnia ZDZ im. kpt. S. Pogonowskiego, TPR, ŚZŻAK „Rajski Ptak”), a wojskowego sznytu nadali mu Piłsudczycy w szaroniebieskich, strzeleckich mundurach oraz Kadeci I LO PUL im. 111 Eskadry Myśliwskiej w Wołominie, którzy zadbali o to, aby apel przebiegł zgodnie z ceremoniałem Wojska Polskiego.
Zgromadzonych na skwerze u zbiegu ulic: Wołomińskiej i Korczaka nieopodal gmachu radzymińskiego starostwa, (który podobnie jak pobliski budynek liceum pamięta czasy Powstania Styczniowego) powitał prowadzący uroczystość p. Jerzy Berta.
W obchodach udział wzięli m.in.: Dziekan Radzymiński ks. prał. Stanisław Popis, Wiceburmistrz Radzymina Krzysztof Dobrzyniecki, Przewodnicząca Rady Miejskiej w Radzyminie Elżbieta Darka, Radna Rady Miejskiej Ewa Wnuk, Członek Zarządu Powiatu Wołomińskiego Paweł Dąbrowski, Radna Powiatu Marta Rajchert, Wiceprzewodniczący Rady Powiatu Cezary Wnuk wraz z delegacją Stowarzyszenia Piłsudczyków RP Okręgu Cudu nad Wisłą Oddział Powiat Wołomiński w składzie: płk Andrzej Michalik – Prezes, ppłk Tadeusz Dobczyński, mjr Andrzej Jastrzębski; Dyrektor Biblioteki Publicznej MiG Radzymin Artur Laskowski, Prezes „Ułanów z Radzymina” Paweł Kozakiewicz, Prezes SH Ziemi Radzymińskiej Maciej Kasprzak, delegacja Towarzystwa Przyjaciół Radzymina na czele z Prezesem Janem Wnukiem, delegacja I LO PUL im. 111 Eskadry Myśliwskiej w Wołominie na czele z płk Dariuszem Kuzielem, delegacja MKH im. AK Ziemi Radzymińskiej na czele z Prezesem Władysławem Kolatorskim, Przedstawiciele ŚZŻAK Obwodu „Rajski Ptak” Koło w Radzyminie oraz Przedstawiciele Koła Sybiraków w Radzyminie, a także nauczyciele i mieszkańcy.
– Równo 160 lat temu, w dużo mroźniejszą noc niż dzisiaj, Powstańcy Styczniowi zerwali się do nierównej walki, aby walczyć o godność narodu, o naprawienie tej wielkiej krzywdy, jaka została wyrządzona Polsce pod koniec
XVIII wieku przez zaborców. Powstanie Styczniowe, choć zakończyło się klęską było zasiewem i zakwitło piękną łąką niepodległości w listopadzie 1918 roku – przypomniał zebranym Prezes TPR p. Jan Wnuk podkreślając, że na tradycji Powstania wychowywały się następne pokolenia Polaków, Piłsudczycy i sam Józef Piłsudski, legioniści i całe pokolenie II RP, która była ukoronowaniem tej długiej walki o niepodległość. Mało tego z doświadczeń Powstania Styczniowego korzystali także konspiratorzy „w mrocznych dniach okupacji” podczas II wojny światowej, a nawet działacze Solidarności w okresie stanu wojennego.
– Proszę Państwa, stoimy dzisiaj w miejscu szczególnym. Tutaj 161 lat temu, na wiosnę 1864 r. zamiast tego krzyża stały cztery szubienice. I tu powieszono mieszkańców Radzymina za udział w Powstaniu – powiedział Honorowy Obywatel Radzymina przywołując pamięć: Piotra Faryńskiego, Łukasza Pazio, Jana Gwoździńskiego i Stanisława Broniaka, a także innego mieszkańca – Juliana Dudzińskiego z radzymińskiej patriotycznej rodziny, którego powieszono na sośnie w lesie w Czarnej Strudze.
– Składamy dzisiaj hołd Powstańcom Styczniowym. Tym, którzy w boju w 1863 roku lub później w tajgach Sybiru zginęli. Pamięć o Nich, niech długo trwa – zaapelował na koniec świetnego wystąpienia p. Jan Wnuk.
Następnie odegrano hymn oraz dokonano podniesienia flagi państwowej na maszt. (Poczet flagowy w składzie: Zuzanna Ciuraj – dowódca, Julia Skibowska i Amelia Hirsz wystawiło I LO PUL im. 111 Eskadry Myśliwskiej).
Modlitwę w intencji wszystkich mieszkańców ziemi radzymińskiej, którzy 160 lat temu poszli walczyć o naszą wolność, jak również w intencji współczesnego pokolenia, abyśmy „potrafili być jednością, bo tylko zjednoczeni możemy być wolni” poprowadził ks. prał. Stanisław Popis.
W dalszej części uroczystości głos zabrał Wiceburmistrz Radzymina Krzysztof Dobrzyniecki, który nawiązując do prelekcji p. Jana Wnuka zaakcentował, że to właśnie dzięki Powstaniu Styczniowemu duch narodowy w Polakach nie umarł, a Polska w końcu odzyskała niepodległość.
– Cieszę się, że w 160. rocznicę Powstania Styczniowego tak licznie spotykamy się tutaj, w tym symbolicznym miejscu. Za kultywowanie tej pamięci i przekazywanie jej młodemu pokoleniu bardzo serdecznie dziękuję Towarzystwu Przyjaciół Radzymina, a Wam, drodzy mieszkańcy dziękuję za tak liczny udział – powiedział Wiceburmistrz Radzymina.
– Nie bez przyczyny znajdujemy się w tym miejscu. Radzymin ma szczególne prawo i obowiązek , żeby czcić swoich bohaterów. Jak już wspomniał prezes TPR, w tym miejscu, być może kilka metrów dalej stały szubienice, powieszono czterech obywateli Radzymina za udział w Powstaniu Styczniowym. Również tuż obok jest budynek LO, które ma za patrona syna ziemi radzymińskiej C.K. Norwida. W tej szkole uczył przez dwa lata członek Rządu Narodowego Roman Żuliński, powieszony razem z Romualdem Trauguttem na stokach Cytadeli – przypomniał Wiceprzewodniczący Rady Powiatu Wołomińskiego Cezary Wnuk: – W imieniu Starosty Adama Lubiaka, w imieniu obecnych tu Radnych Powiatu: Pawła Dąbrowskiego i Marty Rajchert, składamy podziękowania wszystkim, którzy przyczynili się do zorganizowania tej wspaniałej uroczystości. Dziękuję młodzieży, kadetom, rekonstruktorom, ułanom, kolegom ze Związku Piłsudczyków i władzom miasta.
Jako ostatni głos zabrał Prezes Oddziału Piłsudczyków płk Andrzej Michalik przypominając, że wychowany na etosie Powstania Styczniowego Józef Piłsudski w odrodzonej Polsce uhonorował ostatnich żyjących Weteranów 1863 r., nadając im szczególne przywileje.
– To właśnie na tych Powstańcach, na ich tradycji, na ich poświęceniu wychowało się pokolenie, które tu, w Radzyminie w 1920 roku zatrzymało marsz bolszewizmu na Polskę i Europę. Później na tychże bohaterach
1920 roku wychowało się kolejne pokolenie – ZWZ, AK, BCh i m.in. bohaterowie Powstania Warszawskiego. Oni wychowali się na zaczynie Powstania Styczniowego i bohaterów 1920 roku, bo nasza historia właśnie tak się przeplata, że na bazie kolejnych bohaterów wychowuje się kolejne pokolenie. Wolność, którą mamy dzisiaj, nie jest zadana nam raz na zawsze. Mamy o nią dbać i nie oddawać jej za darmo, czy za jakieś srebrniki, ponieważ później będziemy musieli płacić krwią naszych dzieci i wnuków. To jest przesłanie Powstańców Styczniowych: Czcijcie pamięć narodową i dbajcie o swoją wolność. Wtedy, Oni zawołanie mieli jedno: „Polska mowa, polska wiara przetrwa niejednego cara”! Tymi słowami życzę Wam wszystkiego najlepszego. Myślmy i pamiętajmy o tym zawsze, że Polska jest naszą największą wartością – powiedział Andrzej Michalik otrzymując gromkie oklaski od radzyminiaków.
Uroczystość przy Kurhanie i Krzyżu Powstańczym zwieńczył Apel Pamięci, odczytany przez Kadetkę I LO PUL Oliwię Winiarek, podczas którego przywołano m.in. nazwiska dowódców partii powstańczych, operujących na obszarze obecnego powiatu wołomińskiego – płka Józefa Jankowskiego i ppłka Adama Zielińskiego, którzy toczyli bitwy i potyczki z Moskalami pod: Markami, Ząbkami, Pustelnikiem, Jadowem, Radzyminem i Międzylesiem.
„Z Waszego trudu odrodziła się wolna Polska, która dzisiaj oddaje Wam najwyższą cześć i czci Waszą pamięć” – zdawały się jeszcze pobrzmiewać echem słowa apelu, gdy poszczególne delegacje składały kwiaty na Powstańczym Kurhanie.
Po zakończeniu głównych uroczystości, uczestnicy zaproszeni zostali do Miejskiej Sali Koncertowej, na widowisko historyczne pt. „Zbrojni Nadzieją” przygotowane przez uczniów i nauczycieli LO im. C.K. Norwida w Radzyminie. W trakcie przejmującego spektaklu na scenie ukazał nam się żywy obraz Artura Grottgera „Żałobne wieści”. Młodzi artyści, niczym pędzlem malarza, kreowali kolejne postacie i zdarzenia, a każde nowe „pociągnięcie pędzlem” wywoływało w publiczności wzruszenie i refleksję nad tym, jak wielkich rzeczy dokonali dla nas, Bohaterowie Powstania Styczniowego.
/R.S. Lewandowski, TPR;
foto: I LO PUL, G. Jeleń/
