Pamięć o „Jerzykach” jest dla nas bardzo ważna… (28.08.2012)
Doroczne obchody w Puszczy Kamienieckiej w pobliżu wsi Jerzyska, gdzie w dniach 14 – 16 sierpnia 1944 r. na leśnej polanie walczyły Powstańcze Oddziały Specjalne Armii Krajowej „Jerzyki”, odbyły się w pogodną niedzielę, 19 sierpnia 2012 r.
W dniach 12-14 sierpnia 1944 r. pod Jerzyskami doszło do ciężkiej bitwy między ok. 50 partyzantami AK, w tym ok. 20 z Harcerskiej Kompanii Szturmowej „Jerzyki” a Niemcami, w wyniku której grupa polskich partyzantów została rozbita. Ranni i wzięci do niewoli zostali rozstrzelani przez żołnierzy Waffen-SS. Pozostali partyzanci przebili się z okrążenia w kierunku północno-wschodnim i po przejściu przez linię frontu wstąpili do LWP. W lesie na zachód od Jerzysk znajduje się obecnie pomnik upamiętniający partyzantów poległych w bitwie. Napisy na pomniku głoszą m.in.:
„W tym miejscu w sierpniu 1944 roku żołnierze Armii Krajowej Powstańczych Oddziałów Specjalnych „Jerzyki” z Harcerskiej Kompanii Szturmowej „Wołomin” stoczyli bój z oddziałami hitlerowskiej dywizji pancernej. Chwała Poległym, co Ojczyznę ukochali bardziej niż własne życie. Jerzyska, VIII 1982.” oraz
„Żołnierzom Armii Krajowej 32 pułku piechoty ‘Rajski Ptak – Burak’ z Radzymina oraz Harcerskiej Kompanii Szturmowej Powstańczych Oddziałów Specjalnych ‘Jerzyki’ z Wołomina poległym w walkach z hitlerowskim najeźdźcą w sierpniu 1944 r. – w hołdzie towarzysze broni”.
Od 1982 roku w niedzielę wypadającą w okolicach dni stoczonych tam walk, w miejscu wziętych do niewoli i rozstrzelanych 19 żołnierzy Armii Krajowej, odbywa się Uroczysty Apel Poległych połączony z Mszą Świętą, złożeniem wieńców i kwiatów pod pomnikiem upamiętniającym poległych partyzantów. Organizatorami obchodów są: Stowarzyszenie Żołnierzy Armii Krajowej Powstańcze Oddziały Specjalne „Jerzyki”, Światowy Związek Żołnierzy Obwodu „Rajski – Ptak – Burak” oraz Urząd Miasta i gminy Łochów. Prowadzącym całość obchodów był Ryszard Gajewski. W bieżącym roku polową mszę świętą przy pomniku AK w Jerzyskach, poświęcona pamięci poległych, zamordowanych, zaginionych i zmarłych żołnierzy AK celebrowali: ks. kan. mgr Ryszarda Nicponia, proboszcz i dziekan łochowski, ks. proboszcz parafii w Jerzyskach Marek Dąbrowski(pełniący swoje obowiązki od1 sierpnia). W uroczystości brał udział również były proboszcz parafii Jerzyska ks. Zenon Bobel.
Podczas kazania ks. dziekan Ryszard Nicpoń mówił: „Stoimy na miejscu uświęconym krwią żołnierzy Armii Krajowej z Radzymina i harcerzy Kompanii Szturmowej Powstańczych Oddziałów Specjalnych „Jerzyki” z Wołomina, którzy 15 sierpnia 1944 r., chociaż źle uzbrojeni i resztkami sił, stoczyli zacięty bój z oddziałem osławionych niemieckich dywizji pancernych SS „Totenkopf” i „Viking”. Z niemieckiego okrążenia po zaciętych walkach, tylko siedmiu się uratowało, 15 zginęło w walkach, a czterech rannych rozstrzelano następnego dnia. Chociaż nie jest to już ich miejsce spoczynku, to spotykamy się tu, by przypomnieć ich męstwo i oddać hołd za ofiarę życia, którą tu złożyli. Chcemy też uczcić pamięć wszystkich poległych, zamordowanych, zaginionych i zmarłych żołnierzy AK w czasie II wojny światowej, ale i tych z różnych czasów od początku istnienia narodu dotykanego raz po raz przeróżnymi zniewoleniami.” Przesłaniem głównym zaś uczynił słowa: „Mądry, kto kocha Ojczyznę” i o naszej przeszłości walecznej i poświęconej obronie niepodległości opowiadał zebranym w lesie pod Jerzyskami. Wracając zaś do współczesności uzmysławiał nam, że zmienił się sposób walki o Ojczyznę, chociaż walka nadal trwa. Mądrością wykazali się młodzi powstańcy, podejmując swoje zadanie i my dzisiaj winniśmy wykazać się mądrością: „I ty bądź mądry. Swoje szczęście buduj na wierze w Boga i Jego prawie, miłość połączona z miłosierdziem niech przeniknie nasze serca do drugich i do Ojczyzny. Nie oszczędzajmy rąk, wytężajmy nasz umysł, aby zyskiwać swoje szczęście przez oddanie swego serca Bogu i Ojczyźnie. Amen.”
Uczestniczących w uroczystości mieszkańców, kombatantów i delegacje w imieniu organizatorów witał Jerzy Broszkiewicz prezes Zarządu Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej Powstańczych Oddziałów Specjalnych „Jerzyki”. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Zarząd Okręgu Warszawa – Wschód reprezentował prezes mgr Edmund Muszyński.
Prezes Jerzy Broszkiewicz podziękował wojsku z Garnizonu Warszawa Dowództwa Wojsk Lądowych oraz płk Mariuszowi Kubarkowi (Pomocnik Dowódcy Garnizonu Warszawa ds. Ceremoniału Wojskowego – Szef Pionu) za odpowiednia prezentację, a szczególnie za udział i uświetnienie obchodów przez Orkiestrę Wojskową z Siedlec. Witał wicestarostę wołomińskiego Konrada Rytla, starostę węgrowskiego Krzysztofa Fedorczyka i gospodarza Mariana Dzięcioła – burmistrza Łochowa, podkreślając, że bez pomocy władz lokalnych nie byłoby godnych obchodów, odpowiedniej oprawy i organizacji imprezy. „Jest to uroczystość, która należy się mieszkańcom tej ziemi… Tu była polska ziemia, tu mieszkają i mieszkali POLACY i za to im wszystkim dziękuję” – mówił wzruszony.
Po zakończeniu mszy polowej został przeprowadzony Apel Poległych zakończony salwą honorową. Niosło się lasem wezwanie do apelu zmarłych tu 68 lat temu bohaterów: „Stańcie do apelu Wy żołnierze grup szturmowych, którzy zginęli w 1944 r., zginęli w walkach pod Wołominem, Radzyminem, Tłuszczem, Wyszkowem i Łochowem”. Niezwykle przejmująco brzmiały te słowa, a salwa honorowa dopełniła składanego przez zebranych hołdu. Z powagą i skupieniu składały przed pomnikiem wiązanki kwiatów liczne delegacje. Byli to przedstawiciele: Armii Krajowej Powstańczego Oddziału Specjalnego „Jerzyki” wraz z żołnierzami Wojska Polskiego, Światowego Związku Żołnierzy AK Okręgu Warszawa Wschód, Rady Miejskiej w Łochowie, Starostwa Powiatu w Wołominie, Starostwa Powiatu w Węgrowie, Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych Oddział w Łochowie, burmistrz Łochowa Marian Dzięcioł wraz z sekretarzem Gminy, Nadleśnictwo Łochów, dyrektor i uczniowie SP Nr 1 im. Baonu Nadbużańskiego „Jerzyki”, harcerze łochowscy wraz z komendantem Hufca, członek PSL Mirosław Miciukiewicz, rodzina Korzyckich (współbudowniczowie pomnika), Straży Pożarnej, itd.
Po złożeniu wiązanek w całkowitej ciszy wysłuchano przejmującego utworu pt. „Śpij kolego” na trąbce, a burmistrz Łochowa Marian Dzięcioł podziękował kombatantom za przybycie, i to w dobrym zdrowiu, którego życzył im przez długie lata, wojsku za udział w obchodach oraz mieszkańcom i gościom za obecność w tej doniosłej chwili składania hołdu. Zaprosił wszystkich na poczęstunek – gorącą grochówkę przygotowaną na polanie nieopodal miejsca pamięci.
/J.Cz./
Powstańcze Oddziały Specjalne „Jerzyki” (POS „Jerzyki”) – polska wojskowo-cywilna organizacja konspiracyjna, działająca w okresie od jesieni 1939 r. do stycznia 1945 r. na obszarze Generalnego Gubernatorstwa i części ziem wcielonych do Rzeszy. W lipcu 1944 r. w związku z przygotowaniami do powstania powszechnego (plan „Burza”) Komenda Główna POS Jerzyki rozkazała wszystkim jednostkom z rejonu warszawskiego skierowania się z pełnym wyposażeniem i uzbrojeniem do Warszawy w celu wzięcia udziału w planowanym powstaniu. Jednakże realizacja tego rozkazu okazała się niemożliwa z powodu bliskości frontu radziecko-niemieckiego. W rezultacie 29 lipca kompania rozpoczęła działania zbrojne w Wołominie i okolicy, zajmując lokalny posterunek policji i podejmując walkę z wycofującymi się wojskami niemieckimi. Następnego dnia nawiązała kontakt i współpracę bojową z czołowymi oddziałami sowieckiej 2. Armii Pancernej Gwardii. W wyniku kontrnatarcia niemieckiego Wołomin został ponownie odzyskany i 2 sierpnia kompania Jerzyków wraz oddziałami Obwodu „Rajski Ptak-Burak” AK i żołnierzami z rozbitych sowieckich jednostek została zmuszona do odejścia do lasów łochowskich, tocząc po drodze ciężkie walki.
Przeważające siły niemieckie okrążyły ją jednak i w celu łatwiejszego wyjścia z kotła dowódcy podzielili ją na 3 grupy. Jedna z tych grup wraz ze współdziałającymi z nią oddziałami 32. pp z Grupy Operacyjnej AK „Wschód” wzięła na siebie ciężar walki, aby umożliwić pozostałym przedarcie się poza okrążenie.
