2 lutego 2024 r. w sali OSP w Brańszczyku odbyła się uroczystość 120. rocznicy urodzin Marii Żywirskiej.
To była lekcja historii nie tylko dla uczniów naszych szkół, ale także dla mieszkańców gminy. Wykład Wojciecha Kobiałko pt: ,,Życie i twórczość Marii Żywirskiej” przybliżył szczególnie naszej młodzieży postać Marii, wybitnej historyczki, etnografki, muzealniczki, pedagog i społeczniczki, patronki naszego skansenu. W ten sposób już z najmłodszym pokoleniem staramy się chronić nasze dziedzictwo kulturowe, stanowiące m.in. ważny element tożsamości i czynnik integracji społecznej wokół postaci zasłużonych dla naszej historii lokalnej. Uwieńczeniem tego wyjątkowego dnia było złożenie kwiatów na grobie Marii Żywirskiej na cmentarzu parafialnym w Brańszczyku przez delegację z Wójtem Gminy Brańszczyk, Wiesławem Przybylskim na czele. Bardzo dziękujemy uczniom i nauczycielom ze Szkoły Podstawowej im. Papieża Jana Pawła II w Nowych Budach oraz Szkoły Podstawowej im. Henryka Sienkiewicza w Brańszczyku za udział w tym ważnym wydarzeniu.
Maria Żywirska urodziła się 2 lutego 1904 r. w Brańszczyku, we dworze rodziny Byczyńskich. Jej ojciec Stanisław, przez wiele lat pełnił funkcję zarządcy majątku Rudzkich w Brańszczyku, jej matką była Antonina z Gardockich. Maria, wraz z czwórką rodzeństwa: Piotrem, Kazimierzem, Antoniną i Heleną wychowywała się w Brańszczyku, gdzie na co dzień stykała się z tradycją ziemiańską oraz kulturą ludową. W 1915 r. z powodu działań wojennych, rodzina Byczyńskich wyjechała do Rostowa nad Donem, gdzie Maria rozpoczęła naukę w tamtejszym gimnazjum.
Po powrocie do Brańszczyka w 1918 r. Byczyńscy zastali swój dom w zgliszczach, jednakże już w 1920 postawiony został nowy, murowany dworek, który w lekko niezmienionej formie przetrwał do dnia dzisiejszego. Maria kontynuowała naukę w Wyszkowie i Warszawie, gdzie po zdanej maturze, rozpoczęła studia na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończywszy studia w 1928 roku, rozpoczęła pracę jako nauczyciel w wyszkowskim gimnazjum. W owym czasie wzrastało jej zainteresowanie szeroko pojętą kulturą ludową i chęcią prowadzenia nad nią badań. W 1933 roku, Maria wyszła za mąż za Zygmunta Żywirskiego i przeprowadziła się do Lublina, rozpoczynając również pracę w tamtejszym muzeum, gdzie zastał ją wybuch II wojny światowej. W czasie wojny, Maria Żywirska wykazała się ogromną troską o dobra kulturowe, zabezpieczając eksponaty muzealne, a także ukrywając cenne zabytki, m.in. obrazy ,,Bitwa pod Grunwaldem” i ,,Kazanie Skargi” autorstwa Jana Matejki, za co została odznaczona. W okresie powojennym, Maria Żywirska rozpoczęła pracę na Śląsku, gdzie badała kulturę górniczą oraz przez 12 lat zarządzała Muzeum Górniczym.
W 1969 roku powróciła do Warszawy, gdzie mimo podupadającego zdrowia, oddawała się gorliwej pracy na rzecz etnografii, poszerzając swój dorobek naukowy. To właśnie w tym okresie powstała jej monografia pt. ,,Puszcza Biała jej dzieje i kultura”.
Maria Żywirska zmarła 18 stycznia 1980 r. i spoczęła na cmentarzu parafialnym w Brańszczyku.
/Info UG Brańszczyk/
